Meeste vakbondsleden onder werknemers openbaar bestuur en onderwijs

Vandaag publiceert het CBS een artikel waarin de kenmerken van vakbondsleden worden onderzocht. ‘Wat kenmerkt vakbondsleden?’ verschijnt in de reeks Statistische Trends. Tussen 2018 en 2022 is de organisatiegraad gedaald van 18 naar 16 procent. De percentages liepen het meest terug in de bedrijfstakken onderwijs (van 32 naar 27) en verhuur en handel van onroerend goed (van 16 naar 11).

Toch is het onderwijs nog steeds een van de bedrijfstakken waar de organisatiegraad het hoogst is. Ook in de bouw (23 procent) en de zorg (21 procent) lag die in 2022 hoger dan gemiddeld. Het verst onder het gemiddelde zaten de bedrijfstakken informatie en communicatie en de zakelijke dienstverlening (beide 8 procent).

Organisatiegraad hoogst onder 55-plussers

De organisatiegraad hangt ook samen met kenmerken van werknemers, zoals hun geslacht en leeftijd. Zo zijn mannelijke werknemers vaker vakbondslid dan hun vrouwelijke collega’s (17 en 15 procent in 2022). Oudere werknemers zijn vaker lid dan jonge, vooral die tussen de 55 en 65 jaar (27 procent).

Onder middelbaar opgeleiden (18 procent) zijn vaker leden te vinden dan onder laag- en hoogopgeleiden (16 en 15 procent). Een flink verschil is er ook tussen werknemers met een vaste arbeidsrelatie en flexwerknemers. In 2022 waren vaste werknemers ruim tweemaal zo vaak vakbondslid (19 en 9 procent).

Openbaar bestuur: relatief veel ouderen met vaste arbeidsrelatie

In de bedrijfstak openbaar bestuur, die bovenaan staat in het rijtje bedrijfstakken met een hoge organisatiegraad, werken naar verhouding veel oudere werknemers en veel werknemers met een vaste arbeidsrelatie. Die zijn vaker lid van een vakbond.

De lage organisatiegraad in de bedrijfstak informatie en communicatie hangt onder meer samen met de gemiddeld lagere leeftijd van de werknemers en het hogere onderwijsniveau. Deze groepen zijn juist in mindere mate vakbondslid. Overigens kunnen de verschillen tussen bedrijfstakken niet volledig aan deze kenmerken worden toegeschreven.

Werknemers bij politie en brandweer vaakst vakbondslid

Ook tussen beroepsgroepen zijn er flinke verschillen in de organisatiegraad van werknemers. Met twee derde (67 procent) van de werknemers waren brandweerlieden en politiemensen veruit het vaakst vakbondslid. Daarna komen buschauffeurs en trambestuurders met bijna de helft (49 procent) en timmerlieden (43 procent). Algemeen directeuren waren met 3 procent het minst vaak lid van een vakbond. Een betrekkelijk kleine minderheid (5 procent) was georganiseerd onder managers in de ICT, managers in de verkoop en marketing, grafisch vormgevers en productontwerpers en kelners en barpersoneel.

Vaker vakbondslid bij gevaarlijk werk

Als het gaat om de arbeidsomstandigheden van werknemers, blijkt dat met name de werknemers die gevaarlijk werk verrichten relatief vaak georganiseerd waren (25 procent). Dat geldt ook voor werknemers die (zeer) ontevreden zijn met hun arbeidsomstandigheden. Van hen was 21 procent lid. Werknemers die regelmatig fysiek zwaar werk doen, waren in 2022 met 19 procent ook bovengemiddeld vaak lid.

Vanaf het verslagjaar 2022 verschilt de wijze waarop gegevens voor de NEA zijn verzameld en verwerkt op enkele punten van eerdere verslagjaren. Daardoor zijn de cijfers vanaf 2022 mogelijk niet in alle gevallen vergelijkbaar met de cijfers tot en met 2021. Meer informatie is beschikbaar in de onderzoeksbeschrijving van de NEA 2022.