Stop met subtiel pesten op de werkvloer

Laat me je meenemen naar een vergadering van het managementteam van een telecombedrijf. Het team bestaat uit acht mannen, waaronder Nico en Ton. Ton is de robuuste, no-nonsense manager die graag de handen uit de mouwen steekt, terwijl Nico de rustige en nauwkeurige secretaris is. Nico is diegene die alles documenteert, geen detail overslaat en bekendstaat om zijn zorgvuldigheid. Echter, deze eigenschappen maken hem ook tot een gemakkelijk doelwit voor Ton.

In vrijwel elke vergadering maakt Ton wel een grapje over Nico. Zo ook vandaag. De notulen worden besproken, een taak die Nico uiterst serieus neemt, en Ton kan het niet laten om een opmerking te maken: "Zo, Nico, je hebt weer flink wat tijd gestoken in de punten en komma’s, hè?" Het is een opmerking die niet al te onschuldig is, zeker niet omdat het een terugkerend thema is in hun interacties. Ton lijkt het als een grap te brengen, maar voor Nico voelt het anders.

Nico is niet iemand die snel laat merken dat hij gekwetst is. Hij lacht maar wat ongemakkelijk mee, alsof het hem niets doet, maar innerlijk voelt hij de steken van de opmerking. Het is niet de eerste keer dat hij zo wordt weggezet, alsof zijn werk enkel bestaat uit pietluttig gepriegel aan details die er volgens Ton niet toe doen. De rest van het managementteam laat het allemaal gebeuren. Er is een ongeschreven regel: we kunnen wel tegen een geintje, toch?

Maar voor Nico is de maat vol. Het constante geringschattende gedrag van Ton begint aan hem te knagen. En het blijft niet bij Ton. De andere managers, die de voortdurende frictie tussen Ton en Nico zien, gebruiken het ook als vrijbrief om af en toe een spottende opmerking naar Nico te maken. Wat begint als schijnbaar onschuldige grapjes, verandert langzaam in een vorm van pesten. Ton neemt het voortouw en de anderen volgen, soms openlijk, soms subtiel. En Nico blijft stil.

Klinkt dit bekend?

In veel werkplekken vinden we dit soort dynamieken terug: kleine steekjes, verpakt als grappen, die uiteindelijk hun sporen achterlaten. Het begint met een "onschuldige" opmerking, maar al snel ontstaat er een patroon van actie en reactie, verachten en vermijden. Het vervelende is: niemand doet er wat aan. Niemand grijpt in. Het kan anders, en het moet anders.

Het herkennen en stoppen van pesten op de werkvloer is essentieel, zelfs als het "klein" lijkt of verpakt is als een grap. Want hoe klein het ook begint, de pijn die het veroorzaakt is reëel. En dat stoppen kan iedereen. Of je nu de pester bent, degene die gepest wordt, of een toekijkende collega. Het begint met drie simpele, maar krachtige stappen:

Stap 1: Stop

De eerste stap is het stoppen van het patroon. Of je nu degene bent die de giftige opmerking maakt, of degene die het doelwit is, het is belangrijk om te herkennen wat er gebeurt. Vaak zijn dit soort opmerkingen geworteld in irritaties of onuitgesproken frustraties. Merk op wanneer het patroon van pesten zich voordoet en maak een bewuste keuze om te stoppen, voordat de situatie verder escaleert.

Voor Ton zou dit bijvoorbeeld kunnen betekenen dat hij zich realiseert dat zijn ‘grapjes’ over Nico’s nauwkeurigheid niet zomaar grappig zijn, maar eigenlijk voortkomen uit zijn eigen irritatie over het tempo van de vergaderingen. En voor Nico zou dit inhouden dat hij erkent dat deze opmerkingen hem kwetsen, in plaats van ze steeds te negeren.

Stap 2: Onderzoek

Nadat je het patroon hebt gestopt, is het tijd om te onderzoeken wat er echt aan de hand is. Dit betekent dat je niet alleen de ander moet onderzoeken, maar ook jezelf. Waar komt jouw irritatie vandaan? Waarom voel je je misschien aangevallen? En wat doet dit met je?

Als je de pester bent, vraag jezelf dan af: Waarom maak ik deze opmerking? Ben ik geïrriteerd omdat de vergadering langer duurt door Nico’s precisie? Of zit er iets anders achter, zoals frustratie over werkdruk? En als je gepest wordt, onderzoek dan wat deze opmerkingen bij jou losmaken. Voel je je geraakt omdat er een kern van waarheid zit in de kritiek? Of omdat je je onzeker voelt over je eigen aanpak?

Voor de toeschouwers in het team is dit een kans om kritisch te kijken naar hun eigen rol. Zijn ze passieve deelnemers die stilzwijgend toestaan dat Nico keer op keer wordt aangevallen? Of dragen ze misschien bij door zelf ook zo nu en dan een spottende opmerking te maken?

Stap 3: Samen oplossen

De laatste stap is wellicht de moeilijkste, maar ook de belangrijkste: het samen oplossen van het conflict. Dit betekent dat je het gesprek aangaat met degene die je hebt gekwetst of door wie je gekwetst bent. En dit geldt voor iedereen die betrokken is, direct of indirect.

Als Ton bijvoorbeeld zijn irritatie op een volwassen manier had geuit, zou hij iets kunnen zeggen als: "Nico, ik merk dat we veel tijd besteden aan de notulen en dat frustreert me soms. Misschien kunnen we voortaan alleen de hoofdlijnen bespreken. Wat denk je daarvan?" Dit geeft Nico de kans om te reageren en zijn perspectief te delen, zonder dat er kwetsende opmerkingen over en weer worden gemaakt.

Voor Nico is het van belang dat hij niet langer zwijgt. In plaats van passief te blijven, kan hij Ton confronteren: "Ton, wat bedoel je precies met je opmerking over de punten en komma’s? Het komt op mij over alsof je mijn werk niet serieus neemt." Door het gesprek open aan te gaan, kunnen ze samen tot een oplossing komen en de onderlinge spanning verminderen.

Het is ook belangrijk om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen acties. Als je iemand hebt gekwetst met een opmerking, bied dan je excuses aan. Dit verzacht het leed en maakt de weg vrij voor herstel. Excuses geven is niet altijd makkelijk, maar het kan veel betekenen voor de ander. Het laat zien dat je de situatie serieus neemt en bereid bent om eraan te werken.

Pesten kan gestopt worden

Pesten op de werkvloer, hoe subtiel ook, heeft altijd een negatieve impact. Het zorgt voor spanningen, vermindert de samenwerking en kan zelfs leiden tot psychische klachten bij degene die gepest wordt. Maar door het patroon te stoppen, de situatie te onderzoeken en het samen op te lossen, kunnen we een werkcultuur creëren waarin respect en begrip centraal staan. Dus de volgende keer dat je merkt dat er een "onschuldig" grapje wordt gemaakt ten koste van een collega, denk dan even na. Is het echt onschuldig? Of zit er meer achter? En wat kun jij doen om het patroon te doorbreken?

Het begint met één simpele actie: stop, onderzoek en los het samen op.

Door deze stappen te volgen, kan een team van collega's voorkomen dat de sfeer verzuurt en de samenwerking onder druk komt te staan. Pesten mag nooit de norm worden, zelfs niet in een groep waar "een geintje moet kunnen".

Ook intressant:

Onderzoek wijst uit: Een op de tien Nederlandse consumenten is online gepest

Van zwijgen naar spreken: het doorbreken van de stilte rond pesten op het werk