Instappen, opstappen en overstappen: een vermoeiend verhaal

Een splitsecond putte ik in mijn geheugen om na te gaan in welke context ik deze jongen zou moeten kennen: mijn kinderen herken ik wel; was het een Amsterdamse neef, een vriend van, een collega, een student? Toen we op gehoorsafstand kwamen vroeg hij even mijn aandacht. Nou die had ie al. Hij stelde mij de vraag of ik iets voor de Syrische kinderen wilde doen. Ik was zo verbolgen over deze manier van benaderen, met het oogmerk van colportage, dat ik al die arme Syrische kindertjes op dat moment in de steek liet.

Dit voorval deed mij denken aan de film 'America Honey'. Een groep jongelui doorkruist rebellerend en feestend de Amerikaanse Mid-west in een busje en ze verkopen huis aan huis, met allerlei smoesjes en hele en halve leugens, tijdschriften. Uiteraard komt in die film ook de liefde en het geweld aan de orde, maar daar gaat het mij nu niet om. Waar het mij om gaat zijn de geperverteerde acquisitiemethoden, die als enig doel hebben: omzet genereren en winst maken.

Goed getraind en welgebekt

In drukke winkelcentra zie je op zaterdagen vergelijkbare situaties. Er wordt je een NRC of een Volkskrant aangeboden en o wee als je die aanpakt. Dan ben je minstens een kwartier bezig uit te leggen dat je al een krant leest, geen abonnement wilt of kunt betalen, alleen maar naar het 8 Uur Journaal kijkt of zelfs in het geheel niet geïnteresseerd bent in nieuws. 

Op ieder argument van jou volgt weer een tegenargument van de straatverkoper. Goed getraind en welgebekt. Heb je het weekabonnement afgewimpeld dan blijkt er ook nog een weekendeditie te bestaan. Als je je toch laat verleiden vanwege een extra korting of een welkomstgeschenk volgt de volledige administratieve procedure nog. Kortom, een vervelend langdurig oponthoud. Bot weigeren is vaak de enige oplossing.

Zoetgevooisde stem

Een ander vervelend fenomeen is de telefonische colportage. Op de meest rare tijdstippen (’s avonds half tien spant de kroon) word je door een callcenter gebeld en word je met een zoetgevooisde stem gevraagd of je je abonnement wilt verlengen of een nieuwe wilt afsluiten en zo nee waarom niet, of je een telefoon- of energiecontract wilt afsluiten en zo nee waarom niet.

Niet alleen de krantenjongens zijn agressief met straat-, deur-aan-deur of telefonische colportage bezig, maar ook de energieboeren, isolatieboeren, telefoonboeren, goede doelen-organisaties en anderen. Kortom, als consument moet je stevig in je schoenen staan om al die verleidelijke ‘eenmalige’ aanbiedingen te weerstaan. Maar waarom zou ik iets aanschaffen waar ik zelf niet eens aan gedacht heb. Heb ik die commerciële geheugensteuntjes allemaal nodig? Of zijn dit de uitwassen van onze consumptiemaatschappij?

Waar leidt deze stortvloed van ergernissen over colportage, acquisitie en agressieve verkooptechnieken naar toe? Als je je eenmaal impulsief geabonneerd hebt, een andere energieleverancier hebt genomen, zonnepanelen op je dak hebt laten leggen of je spouwmuur hebt laten isoleren door jou onbekende leveranciers, dan blijkt het vaak toch allemaal niet zo voordelig of geweldig te zijn als je werd voorgespiegeld. Hoe kom je er dan weer van af?

Agressieve verkoopmethodes

Zonder de wetgever kom je daar nooit van af. Dat wordt dus procederen. Maar ja, je handtekening staat wel onder een ‘contract’. En we hebben nu eenmaal contractsvrijheid. Gelukkig vindt de wetgever deze agressieve verkoopmethodes ook maar zo zo. Als je ontevreden bent over je ziektekostenverzekeraar die je tijdens de jaarlijkse miljardendans (november en december) een zorgeloze ziekte heeft beloofd, maar toch chicaneert met uitkeringen en voorzieningen, is het relatief gemakkelijk. Je bloedt een jaar en daarna: een nieuw jaar, nieuwe kansen.

Maar de wetgever heeft ook ingesteld dat je bij colportage (verkoop buiten de verkoopruimte) acht dagen bedenktijd hebt. De bedenktijd begint de dag nadat je het product hebt ontvangen of je de dienst hebt afgesloten. Als je spijt krijgt van je aankoop kun je die binnen deze termijn zonder opgaaf van reden ongedaan maken. Een en ander is geregeld in de Wet op de Colportage en de Wet Koop op Afstand. Deze regeling geldt niet voor overeenkomsten voor een bedrag van minder dan 50 euro. Daarnaast zijn er nog tal van andere uitzonderingen waarvoor de regeling van de bedenktijd niet geldt. Op de website van de Consumentenbond staat uitgebreide informatie.

Deze wettelijke bescherming is er niet voor ondernemers. Criminele organisaties maken daar gretig gebruik van door het versturen van ‘spookfacturen’. Dat zijn facturen voor onbewezen diensten, publicatie in onbeduidende gidsjes en op websites waar niemand op klikt. Vaak staat in hele kleine lettertjes onderaan dat dit geen factuur is maar een offerte. Betalen betekent het aangaan van een overeenkomst. Het moet wel heel erg bont zijn, wil de rechter je te hulp schieten.

Verhuizen van bank

Wie er een handje van hebben het overstappen zo moeilijk mogelijk te maken zijn de banken. Uit onderzoek van het televisieprogramma 'Kassa' blijkt dat ruim 40 procent van de Nederlanders overweegt van bank te veranderen. Een van de (terechte) redenen is de salarissen en de bonussen van bestuurders bij banken. Vooral bij de cliënten van de met miljarden van de belastingbetaler geredde (staats)bank ABN AMRO en (ex-staats)bank ING is dat de reden om naar fatsoenlijker banken over te stappen.

Toch verhuist er van de bijna 22 miljoen betaalrekeningen per jaar maar 0,5 procent naar een andere bank. Hoe komt dat? ‘Gouden banden’ ketenen je vaak aan je oude bank: koppeling van de hypotheek aan rentekortingen, automatische afschrijvingen, financiële communicatie met de belastingdienst, de elektronische toegang tot je oude bij-, af- en dagafschriften na de verhuizing en niet te vergeten het feit dat je je oude bankrekeningnummer niet kunt meenemen. Als je van telefoonmaatschappij wisselt is het verhuizen van je mobiele nummer relatief geen probleem. Je rekeningnummer meenemen naar je nieuwe bank is helaas niet mogelijk. De Europese Commissie wil voor 2020 met een voorstel te komen waarbij rekeningnummers wel overdraagbaar zijn.

Slimme energieleveranciers

Wat ook altijd een ingewikkelde affaire is, is het overstappen naar een andere energieleverancier. Als je niet op het juiste moment overstapt kan dat heel veel geld gaan kosten, meldt 'Tros Radar'. De slimme energieleveranciers sluiten graag een 1, 3 of 5-jarig contract met vaste (voordelige ogende) energietarieven. 

Dat geeft hun een stevige marktpositie. Echter, als het contract afloopt en je onderneemt zelf niets, dan word je, volgens Energievergelijken.nl, overgezet op de standaard energietarieven van jouw leverancier. Deze behoren uiteraard tot de hoogste in de markt. Uit het bovenstaande blijkt inmiddels wel dat ik zowel als consument en als ethicus grote bezwaren heb tegen dergelijke agressieve acquisitiepraktijken. Naar mijn mening zijn het uitwassen van onze consumptiemaatschappij. Ik wapen mijzelf daar tegen door zo vriendelijk mogelijk (dat valt vaak niet mee) te bedanken voor de ongevraagd aangeboden diensten. De kinderen in Syrië en de varkens in nood zijn daarvan de dupe.