Hoezo hiërarchie? De toekomst van werken is horizontaal

2. november 2022 - 11:32

Door: Redactie Baaz

Als de achtereenvolgende lockdowns één ding duidelijk hebben gemaakt, dan is het wel hoe achterhaald traditionele organisatiestructuren en het bijbehorende hiërarchisch denken zijn. In nog geen twee jaar tijd hebben top-down systemen plaatsgemaakt voor een nieuwe manier van werken. Werk dat draait om gezamenlijke waardecreatie, werk waarbij iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt.

Op basis van literatuuronderzoek hebben Evert Hatzmann & Simon van Esch vastgesteld op welke wijze de nieuwe werkrelaties zich verhouden tot de werkbeleving van medewerkers en wat deze nieuwe omgangsvormen de organisaties aan mogelijkheden bieden. Met behulp van een kwantitatief onderzoek onder 486 deelnemers diepten ze uit welke ervaringen, inzichten en vergezichten er in Nederlandse organisaties leven waar het gaat om het autonoom en hybride werken. Hatzmann & Van Esch ondervroegen tevens meer dan 50 CEO’s, CHRO’s en wetenschappers. Uit deze drie onderzoeken werd duidelijk dat de pre-coronastijl van leidinggeven niet kan volstaan in een nieuwe werkwereld.

De door COVID-19 tot stand gekomen crisis heeft het asynchroon leiderschap nog duidelijker aan het licht gebracht. De top-down aanpak waarin de leidinggevenden het startpunt, uitgangspunt, het controlepunt en het eindpunt vormen, blijkt verouderd. De ontstane autonomie van medewerkers en de toegenomen status van vitale beroepsgroepen hebben een omslag teweeggebracht van sturend naar vertrouwend, van top-down naar horizontaal en mensgericht.

Horizontaal werken verandert de traditionele leiderschapsrol, waardoor een nieuwe manier van werken ontstaat. Een situatie die wordt gekenmerkt door ongebonden en autonoom werkende vrouwen en mannen: bedrijfsburgers. Bedrijfsburgers in horizontale organisaties voelen zich verbonden met het welzijn en de inclusiviteit van mensen, met het welzijn van onze planeet en met de hierop afgestemde organisatieresultaten. Hun leiders stemmen daar de gezamenlijk te ondernemen activiteiten op af. De traditionele leider doet een stap terug, de hedendaagse leider helpt iedereen in zijn werkomgeving op basis van gelijkwaardigheid vooruit.

Leiders in tijden van het hybride werken lopen achter de groep, om in het oog te houden hoe het elk individueel groepslid vergaat. Daar waar entiteiten ontstaan die niet of niet meer voldoen aan de waardecreatie van de organisatie, breken zij koninkrijkjes af om nieuwe te kunnen laten ontstaan. De aanjagers van horizontaal werken nemen, anders dan voorheen, de mens en zijn werk als uitgangspunt. Zij initiëren en monitoren daarbij op hygiënefactoren, op motivatiefactoren en op affectie. Het gezamenlijk creëren van waarde op thema’s als klimaat, omgeving, maatschappelijke bijdrage en circulariteit staat daarbij op z’n minst gelijk aan het behalen van goede bedrijfsresultaten. Omdat ook de zogenaamde bedrijfsburgers het gedrag van gewoontedieren vertonen, is gedragsbeïnvloeding wenselijk voor zowel hun eigen welzijn als voor de organisatie. Met gedragsinterventies kunnen ze wendbaar, verbonden, vitaal, blij en veilig worden gehouden.

Het manifest Horizontaal Werken draagt de belangrijkste uitgangspunten voor deze toekomstvisie aan en nodigt medewerkers en leiders uit zich aan te sluiten bij een werkwereld die wordt gekenmerkt door horizontale verhoudingen en bedrijfsburgerschap.

Om deze overgang naar een andere vorm van samenwerken te duiden, te ondersteunen en te verrijken hebben Hatzmann & Van Esch een samenvattend manifest opgesteld, het Manifest voor Horizontaal Werken. Het schetst een toekomstperspectief voor werkenden in Nederland die op zoek zijn naar verandering en vernieuwing. Het dient als leidraad voor diegenen die inmiddels in transitie zijn.

Succes van organisaties en medewerkers wordt niet enkel gemeten in termen van economische groei. Ook bijdragen aan klimaat, omgeving, maatschappij en circulariteit worden ervaren als zingevend en waardevol.
Fouten maken wordt door iedereen ervaren als essentieel om te leren en te groeien.
Leiders stemmen samen met de anderen het wat af en laten het hoe aan de uitvoerders van het werk.
Functies maken plaats voor rollen, waarbij ieder werkend mens meerdere rollen kan vervullen; rollen kunnen vervloeien en zijn uitwisselbaar. We erkennen dat een directeur, leider of manager ook een (tijdelijke) rol vervult en dat deze rol gelijkwaardig is aan de andere rollen binnen de organisatie.
Uitgangspunt voor datgene waar we tijd en energie in stoppen vormt de brede waardecreatie; van daaruit worden rollen logisch en tijdelijk ingevuld.
We werken cyclisch, in korte sprints en met expliciete resultaten waarbij iedereen zich bewust is van de te leveren bijdragen in termen van mens, maatschappij en milieu.
We zijn samen verantwoordelijk voor ons werkgeluk, zowel binnen als buiten onze organisatie, de zorg voor elkaar in onze gehele keten gaat voor op winstoogmerk.

De uitgangspunten van het ‘Manifest voor Horizontaal Werken’ vormen volgens de auteurs de basis van de toekomst van werk.